OLUŞUM SÜREÇLERİ VE AYRIŞAN YÖNLERİYLE ZEYDİYYE, İSMÂİLİYYE VE İSNÂAŞERİYYE ÜZERİNE BİR İNCELEME

Özet

Tevvabun Hareketiyle başladığını kabul edilen Şia mezhebi, siyasi olayların da etkisiyle zamanla çeşitli fırkalara ayrılmış ve Şia Hz. Ali’yi Hz. Peygamber’in vasîsi olarak inananlara verilen üst kimliğin adı haline gelmiştir. Kelam ve Mezhepler Tarihi kaynaklarında bu isim altında birçok fırka zikredilmekteyse de bunları Zeydiyye, İsmâiliyye ve İsnâaşeriyye olmak üzere üç başlık altında inceleyebiliriz. Zeydiyye’nin, kendi içerisinde Cârûdiyye, Salihiyye ve Süleymaniyye olmak üzere üç fırkaya ayrıldığı ancak bunlardan son ikisinin standart şiî inançlara sahip olmadığı görülmektedir. İsmâiliyye; Nizâriyye ve Müstaliyye olmak üzere temelde iki fırkaya ayrılmıştır. Nizâriyye, İsmâiliyye’nin bâtınî ve aşırı grubunu temsil ederken Müstaliyye, temel inanç esasları ve fıkhî görüşleri açısından İsnâaşeriyye mezhebine yakındır. İsnâaşeriyye ise Şia veya İmâmiyye ismiyle de anılan, şiî düşüncenin çoğunluğunu temsil eden fırkadır.