İLKÇAĞ’DAN ORTAÇAĞ’A YAHUDİ SÜRGÜNLERİNE GENEL BAKIŞ

Özet

Tarih boyunca göç ve sürgünlere maruz kalan Yahudi toplumunun ilk göçü, ataları Hz. İbrahim’in M.Ö. XXI-XX yüzyıllarda yaşadığı Mezopotamya’dan, Tanrı’nın vahyi ile Kenan (Filistin) topraklarına göç etmesiyle başlar. Bir süre sonra Kenan topraklarındaki kuraklık yüzünden Mısır’a göç etmek zorunda kalan Yahudiler burada yaşadıkları 400 yıllık dönemin ardından firavunlar döneminde köleleştirilmiş ve onları bu esaretten Hz.Musa kurtarmıştır.M.Ö. XIII. yüzyılda Hz. Musa önderliğinde Mısır’dan çıkan Yahudiler, bu dönemde Sina Dağı’nda Tanrı ile ahidleşmiştir. Ahde göre, Tevrat kuralları doğrultusunda yaşamaları karşılığında Tanrı tarafından seçilmiş bir kavim olarak kendilerine Kenan toprakları bahşedilmiştir. Ancak ahde uymayıp Hz. Musa’ya isyan eden bu ilk nesil, Tanrı’ya karşı gelmenin cezası olarak kırk yıl boyunca çöle mahkum edilip kendilerine vaad edilen topraklardan men edilmişlerdir. Hz. Musa’nın ölümünden sonra Kenan topraklarını ele geçiren İsrailoğulları, hakimler adı verilen dini liderler önderliğinde yerleşik yaşama geçerek Kenan topraklarında bir krallık kurmuşlardır. İsrail Kralı olan Davud ve oğlu Süleyman döneminde Kudüs fethedilerek Krallık en geniş sınırlarına ulaşmış ve büyük bir mabed inşa edilmiştir. Ancak MÖ.931 yılında Krallık kuzeyde İsrail ve güneyde Yahuda Krallıkları olarak ikiye bölünmüştür. Bu dönemden sonra Yahudiler, yaşadıkları topraklardaki hakim egemen güçlerin etkisiyle önce Asur ve Babillilerin daha sonra Roma İmparatorluğu’nun sürgünlerine maruz kalmış ve kendi dinlerini muhafaza edip hayatta kalmaya çalışmışlardır. Miladi 1. Yüzyılda Hz.İsa’nın Hristiyanlığı tebliği ile başlayan süreçte ise paganist inanca sahip Roma İmparatorluğu başlangıçta bu durumu Yahudilik içerisinde dini bir reform hareketi olarak görmüştür. Ancak Hz. İsa’nın ölümünden sonra Hristiyanlık, havarilerin misyon faaliyetleriyle birlikte Roma topraklarında hızla yayılmıştır. Roma İmparatorluğu, imparatorluk dininin etkinliğini korumaya çalışırken imparatorun beşeri otoritesini reddedip paganizmi yok sayan Hristiyanlığı kendisi için tehdit olarak görmüş ve Yahudilerin dini hayatlarına müdahaleleri arttırmıştır. Bu sebeple ortaya çıkan Yahudi isyanları Miladi 70 yılında Süleyman Tapınağı’nın yıkılması ve Yahudilerin Kudüs’den kovulmalarıyla sonuçlanmıştır. Bu dönemden sonra Roma İmparatorluğu topraklarına dağılıp diaspora yaşamı süren Yahudiler, Hristiyanlığın imparatorluğun resmi dini olarak kabul edilmesinden sonra zor günler geçirmişlerdir.Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra kurulan merkezi krallıklarda da Yahudilerin durumu değişmemiştir. Haçlı seferleriyle Yahudilere karşı zirveye ulaşan şiddeti kovulmalar izlemiştir.1290’İngiltere’den, 1306, 1322 ve 1394’de Fransa’dan,1492’de İspanya’dan kovulan Yahudiler için Osmanlı İmparatorluğu bir sığınak olacaktır.