DADA VE SÜRREALİZM AKIMLARIN HAREKETLİ GRAFİK TASARIM ÜRETİMLERİNE ETKİSİ

Özet

19. Yüzyılın sonlarında başlayan ve I. Dünya savaşına kadar süren dönemde ortaya çıkıp gelişen endüstrileşme ve ardından ortaya çıkan seri üretimin de etkisiyle el sanatları önemini büyük ölçüde yitirmiştir. Toplumun geneline yayılan ve estetikten yoksun ürünlerin ortaya çıktığı bu dönemde bazı sanatçılar bu estetikten uzak üretimlerden kurtuluşu ortaçağ sanatına tekrar yönelmek olarak değerlendirirken, bir takım yenilikçi sanatçılar ise seri üretimle estetiği birleştirme yolları aramışlardır. Teknolojik gelişmelerle birlikte ucuzlayan baskı malzemeleri kitle iletişim çağının başlamasına imkan tanırken, bu yenilikçi akımın başlattığı tasarım süreci de geniş bir kitleye ulaşma sansı bulmuştur. Bu ortamda gelişme şansı yakalayan grafik tasarım kitle iletişiminin başlıca unsurlarından biri haline gelmiştir. 20. Yüzyılın erken dönemlerinde ortaya çıkan Kübizm, Fütürizm, Dada, Sürrealizm, De Stijl, Süprematizm, Konstrüktivizm gibi yenilikçi hareketler grafik tasarımda da önemli değişimler meydana getirmiştir. Kübizm’in savunduğu yeni görsel anlayış ve hayata geçirdiği kolaj tekniği gibi yenilikler, Fütürizm’in serbest ve saldırgan tipografi kullanımıyla şiiri ve resmi buluşturma çabaları ve bu hareketlerin ardından gelen Dada’nın hemen hemen her şeyi inkar eden yapısıyla yeni görsel iletişim yöntemleri oluşturması grafik tasarımın yeni bir dile kavuşmasını sağlamıştır. Dönem itibariyle hareketli grafiğin kullanım yeri olarak görülebilecek olan sinema da bu yenilikçi akımlardan önemli ölçüde etkilenmiştir. İlk dönemlerde sinema perdesinde tanıtım yazılarında kullanıldığını gördüğümüz grafik tasarımlar özellikle ekspresyonist ve dadacı sanatçıların çabalarıyla birçok filmin ana materyali olmaya başlamıştır. Deneysel sinema zamanla ağırlğını kaybetse de sinema ve ardından televizyonda hareketli grafik tasarımlar daha fazla kullanılır hale gelmiştir. Bu çalışmada 20. Yüzyıl başlarında ortaya çıkan yenilikçi akımlardan Dada ve takipçisi olarak kabul edilen Sürrealist hareketlerin özellikle hareketli grafik tasarım ürünlerinin ilk örneklerinden günümüze kadar ki etkileri ve kullanım şekilleri örneklerle incelenecektir.