Tiyatroda Yönetmenin Ortaya Çıkışı: Sahneleme Pratiklerinin Evrimi
Özet Görüntüleme: 403
/ 
PDF İndirme: 314
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14971903Anahtar Kelimeler:
Tiyatro, Yönetmen, Meiningen Dükü, Stanislavski, AntoineÖzet
Tiyatro tarihinde yönetmenlik kavramı, Antik Yunan’dan itibaren sahneleme süreçlerinde çeşitli figürler tarafından üstlenilen görevlerle şekillenmiş, ancak bağımsız bir sanat pratiği olarak 19. yüzyılda belirginleşmiştir. Bu kavram bugünkü biçimine gelene kadar, Orta Çağ ve Rönesans dönemlerinde bu görevi genellikle oyuncular, yazarlar ve sahne düzenleyicileri üstlenmiştir. 19. Yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’da sahnelenen oyunların gerçekliğinin kazandığı önemle beraber sahneleme sürecinin bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. Saxe-Meiningen Dükü, André Antoine ve Konstantin Stanislavski gibi isimlerin katkılarıyla yönetmen, yalnızca sahne düzenleyicisi değil, aynı zamanda sanatsal ve dramaturjik bir yorumcu haline gelmiştir. Antoine’ın doğallık temeline dayandırdığı sahneleme anlayışı, Stanislavski’nin psikolojik gerçekliğe dayanan sistemi modern tiyatrodaki yönetmen anlayışının temelini oluşturmuştur. 20. yüzyılda yönetmen, tiyatronun estetik bütünlüğünü sağlayan, oyunculuk tekniklerini yönlendiren ve sahneleme sürecini biçimlendiren merkezi bir figür olarak konumlanmıştır. Günümüzde postdramatik tiyatro, deneysel sahneleme teknikleri ve disiplinler arası yaklaşımlar ile yönetmenlik anlayışı daha da çeşitlenmiş ve tiyatronun en dinamik unsurlarından biri haline gelmiştir. Bu çalışma, yönetmenlik kavramının tarihsel gelişimini inceleyerek, tiyatro pratiğindeki dönüşümünü analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Referanslar
Bradby, D., Williams, D. (1988). Directors’ Theatre. St. Martin’s Press, New York.
Brockett, O. G (2000). Tiyatro Tarihi (Çev. Sevinç Sokullu, Sibel Dinçel, Tülin Sağlam, Semih Çelenk, Selda B. Öndül, Banu Beliz Güçbilmez.), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Candan, A. (2013). Öncü Tiyatro ve Dijital Çağda Gösterim. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
Çetin, Y. (2022). Avangart Sanat ve Avangart Olanın İşlevi; Moskova Sanat Tiyatrosu Örneği. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 299-313.
Çetin, Y. (2023), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosunda Yönetmen Odaklı Kimlik Sorunsalı. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı, 7, 189-201.
Fischer-Lichte, E. (2002). History of European Drama and Theatre. Routledge: London.
Franko, G. F. (2013). Anicius vortit barbare: The Scenic Games of L. Anicius Gallus and the Aesthetics of Greek and Roman Performance. Performance in Grek and Roman Theatre (Ed.: George W.M. Harrison, Vayos Liapis). Brill Leiden – Boston, 343-360.
Fuat, M.(2010). Tiyatro Tarihi. MSM Yayınları: İstanbul.
Habif, V. (2008). Antik Yunan’da Oyunculuk ve Çağdaş Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü. İstanbul
Halaçoğlu, B. (2019). Çağdaş Oyunculuk Eğitiminde “Mevcudiyet” Kavramı ve Bir Uygulama, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Anabilim Dalı, İstanbul.
Karaahmet, S. (2023). Stanislavski Sisteminde Fiziksel Eylemler Yönteminin İncelenmesi ve Bir Uygulama. Sanatta Yeterlik Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sahne Sanatları Anasanat Dalı/Tiyatro Sanat Dalı, Eskişehir.
Karabulut, T. (2010). Modern Tiyatronun Analizi Klasikten Postmodern Oyun Yazımı ve Sahnelemedeki Yönelişler. Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tiyatro Anasanat Dalı, İstanbul.
Nutku, Ö. (1976). Tiyatro Yönetmeninin Eğitimi. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 7(7), 53-63.
Nutku, Ö. (1993). Dünya Tiyatrosu Tarihi 1. Başlangıcından 19. Yüzyıla Kadar. Remzi Kitabevi: İstanbul.
Özgüven, İ. (2022). Antik Yunan’da Seyirci – Performans İlişkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 8(15), 37-47.
Parlak, Y. (2010). Antik Yunan Sahne Unsurlarının, Günümüz Tiyatro Sahnesine Uyarlanışına Yönelik Bir Sentez Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sahne Sanatları Anasanat Dalı, Erzurum.
Semercioğlu, B. (2020). Tarihsel gelişim sürecinde tiyatronun işlevi ve yöntemi. Görünüm, 8(8), 21-33.
Sezgin, B. (2009). Avrupa’da Rejisörlük Kavramının Ortaya Çıkışı – “Stanislavski ve Brecht” Örnekleri Üzerinden Yönetmenlik Metodolojisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Shakespeare, W. (2008). Hamlet (Çev: Sabahattin Eyüboğlu). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
Şener, S. (2006). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Dost Kitabevi: Ankara.
Tydeman, W. (1978). The Theatre in the Middle Ages. Cambridge University Press, Londra.
Wiles, D., Dymkowski, C. (2019). Tiyatro Tarihi. (Çev.: Süha Sertabiboğlu). Ayrıntı Yayınları, İstanbul
Wollard, M. (1999). An Illustrated Guide To Staging History. Cressrelles Publishing Company Limited, İngiltere.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Atlas Journal
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
