BİLGİNİN KAYNAĞI NOKTASINDA DENEYİMSEL KUŞKUCULUK: DAVID HUME

Özet

Deneyime (tecrübeye) ilişkin kuşkuculuğu ile klasik İngiliz felsefesinin John Locke ve George Berkeley’den sonraki temsilcisi olan David Hume, aynı zamanda İngiltere’de Francis Bacon ile başlayan ampirizmin en büyük sözcüsü olmuştur. Yeniçağın bilim alanındaki en büyük başarısı olan mekanist doğa biliminin başlıca dayanağını oluşturan nedensellik ilkesinden yani “her etkinin zorunlu olarak bir nedeni vardır” önermesinden Berkeley şüphe etmiş, bu şüphe de en derin anlamını Hume’da bulmuştur. Immanuel Kant’ın kendisini dogmatik uykusundan uyandırdığını söylemesinin ardından dikkatleri üzerine çeken Hume, kendisinden önceki felsefenin temel sorunlarından biri olan hem nedensellik hem de töz kavramlarını sorgulamış, kendisinden sonra gelen pek çok filozofu ve felsefi akımı da bu sorgulamasıyla etkilemiştir. Hume’un felsefesinde yer alan deneyimsel ilkeler ve şüphecilik onun felsefesinin en önemli iki öğesidir. Öte yandan, bilimin insan doğasıyla ilişkisi olduğunu düşünen Hume, insanı, insan doğasını ve bilimle olan ilişkisini incelemek amacıyla zihnin içeriğine ve anlama yetisine yönelmiştir. Hume’un, bu yöndeki başlıca eserleri İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme (2015) ve İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma (2017) adlı eserlerdir. Bu çalışmada da adı geçen yapıtlar bağlamında Hume’un felsefesinde bilginin neliği ve doğasına ilişkin genel problemler olarak nitelendirebileceğimiz “bilgi/bilmek nedir?”, “bilginin kaynağı nedir?”, “bilmenin bir sınırı var mıdır ve her şeyi bilmek mümkün müdür?”, “bilgi iddiasında bulunulabilir mi?” “töz(ler) var mıdır?”, “olgu sorunlarına ilişkin temel problem olarak nedensellik ilkesi ve kökeni nedir?” sorularına, “alışkanlık”, “inanç”, “hayal gücü” kavramlarıyla birlikte yanıt aranacaktır. Ayrıca sonuç kısmında da Hume’un düşünsel kuramında yer alan olgu sorunlarına ilişkin nedensellik ilkesiyle birlikte deneyime ilişkin kuşkuculuğu, Edmund L. Gettier’ın 1963’te yayımlanan “Haklılandırılmış Doğru İnanç Bilgi midir?” başlıklı makalesiyle ilişkisinde değerlendirilecektir.