ŞEM’Î’NİN FARSÇADAN TÜRKÇEYE TERCÜME METODU: TERCEME-İ TEVÂRÎH-İ ŞEREF HÂN’IN MUKADDİMESİ ÖRNEĞİ

Özet

Tercüme metotları arasında harfiyyen ve mealen tercüme yöntemleri ön plandadır. Osmanlı döneminde yazılmış olan birçok tercüme eserde genellikle harfiyyen ve mealen tercüme yöntemlerine baş vurulmuştur. Bu çalışmada Şair Şem'î'nin Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân adlı eserindeki mukaddime kısmında takip ettiği tercüme metodu üzerinde durulmuştur. Bilinmektedir ki, edebî niteliklere sahip eserlerin tercüme edilmesi diğer eserlere göre daha zordur. Buna rağmen Şem'î eserini tercüme ederken mümkün mertebe asıl konuya bağlı kalmayı başarmıştır. Tercümenin kendisi zaten yeni bir metin oluşturma sürecidir. Bazen bir tercüme, mütercimin elinde tamamen telif bir esere dönüşebilir. İncelenen bu eser, yer yer şiir gibi edebî unsurlar taşıyor olsa da tarihî bir metin olma niteliğini kaybetmemiştir. Bu yüzden bu tercümeyi edebî bir metnin tercümesi olarak değerlendirmemek gerekir. Mütercim Şem'î'nin bu eserde mümkün mertebe asıl metne bağlı kaldığı görülmüştür. Ancak mütercim, orijinal metindeki hiçbir şiiri tercüme etmemiştir. Çalışmasını yaparken mealen tercüme yöntemini kullanmış, bazen de manevî tercüme yöntemine yaklaşmıştır. Bu çalışma yapılırken metin tarama, karşılaştırma ve analiz yöntemleri kullanılmıştır. Burada Şem'î'nin eserinde kullanmış olduğu tercüme metodunu tespit etmek amaçlanmıştır. Örneklem olarak eserin mukaddime bölümü seçilmiş ve eserin içinden farklı örneklere de yer verilmiştir. Eserde Şem'î, bir nâsir ve şâir olmanın yanında ayrıca başarılı bir mütercim olarak da dikkat çekmektedir.