HALKEVLERİ ve HALK KÜLTÜRÜN KORUNMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Özet

Halkevleri (1932), Türk Derneği (1908) ve Türk Yurdu Cemiyeti’nin (1911) devamı niteliğindeki Türk Ocakları’nın (1912) kapatılmasının ardından kurulmuştur ve Türk ulusunun sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan daha ileri seviyelere taşınmasını ilke edinmiştir. Halkevleri bulundukları yörelerde düzenledikleri konferanslar, kurslar, eğlenceler ve çeşitli sanatsal faaliyetler ile halkı hem eğitmek hem de modernleştirmek amaçlarını taşımıştır. Temelde dokuz şubesi bulunan Halkevleri, bulundukları bölgelerde yaptıkları folklor ve halk kültürü çalışmalarıyla Türk kültürüne önemli katkılarda bulunmuştur. Halkevleri iki önemli misyonla faaliyete geçirilmiştir. Bunlardan ilki Türk Ocakları ve Köycüler Cemiyeti gibi kökleri Jön Türk devrimine kadar uzanan bir sosyal reform misyonudur. Diğeri ise yeni devletin Batılılaşma projesini pratiğe geçirecek sanatsal ve kültürel faaliyetleri başlatmak ve yürütmektir. Bu ikinci misyonun kendi içindeki en önemli ikilemi Batılı kültür formlarını tanıtma ve yaygınlaştırma çabalarını, bir milli kültür repertuarı oluşturmak için yerel derlemelere olan bağımlılıkla uzlaştırma zorunluluğu olmuştur. Bu bağlamda, Halkevlerinin kültürel reforma yönelik faaliyetleri Ziya Gökalp’in “hars” ve “medeniyet” kavramlarının yaşama geçirilmeye çalışıldığı bir proje olarak da görülebilir. Günümüzde UNESCO tarafından toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar biçiminde tanımlanan Somut Olmayan Kültürel Miras; kuşaktan kuşağa aktarılan, toplulukların ve grupların çevreleriyle, doğayla ve tarihleriyle etkileşimlerini sağlayan ve onlara kimlik ve devamlılık duygusu veren bir olgu olarak tanımlanmaktadır. Böylece kültürel çeşitliliğe ve insan yaratıcılığına duyulan saygıya katkıda bulunmaktadır. Bu tanımlamadan ve işlevden hareketle Halkevlerinin, döneminde somut olmayan bir kültürel miras aktarımı yaptığı ve kültürü koruduğu ifade edilebilir. Halkevleri yüklendikleri misyon ve gerçekleştirdikleri faaliyetlerle kültürün korunmasını ve nesillere aktarılmasını sağlamıştır. Bu çalışmada Halkevlerinin, kültürün korunması düşüncesiyle yaptığı faaliyetler ve bu faaliyetlerin Türk kültürüne katkıları üzerine bir inceleme yapılacaktır.