Orta Demir Çaği’nda Sürme ve Sürmelikler: Yeni Asur, Babil, Geç Hitit, Frig ve Urartu Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme

Rafet Çavuşoğlu; Dilara Demirtaş

doi:10.5281/zenodo.14539538

Yazarlar

Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-0049-902X
Arş. Gör. Dr. Dilara Demirtaş Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-2347-8229

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.14539538

Anahtar Kelimeler:

Sürme, Sürmelik Kapları, Urartu, Yeni Assur, Geç Hitit

Özet

Kadınsal bir olgu olarak algılanmasına karşın süslenme, insanoğlunun evrim hikayesinde bir gelişim olarak görülmektedir. Hem kadınların hem de erkeklerin “güzele ve güçlüye” öykünmeleri sonucunda doğan süslenme arzusunun erken verilerine Alt Paleolitik Dönem’den itibaren rastlanmıştır. Vücut boyaması ile başlayan ve MÖ 5. binde günümüz “makyaj ürünlerine” benzer kozmetik ürünlerin üretimi ile devam eden süreçte bu ürünlerin saklanması amacı ile kozmetik kaplara ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. . Kozmetik kapları genellikle kemik ve boynuz gibi hafif ve taşınması kolay malzemelerden üretilebildiği gibi cam veya metallerden de üretilen örnekleri mevcuttur. MÖ 1. binde Anadolu ve Mezopotamya topraklarında görülen ve imparatorluk olarak da adlandırılabilecek güç potansiyelleri ile pek çok toprağa hükmeden krallar ve kraliyet mensuplarının kullandığı çok sayıda kozmetik kabı ele geçmiştir. Özellikle MÖ 1. binde kullanımında artış görülen bu kapların çoğu sürmelerin saklanması için kullanılmıştır. Sürme kullanımının en erken verilerine Mısır’da Eski Krallık Dönemi’nde rastlanmıştır. Galen ve antimon hammaddelerinden üretilen ve sadece güzellik kaygısı değil aynı zamanda mikrobik bağlamlı göz hastalıklarına da iyi gelen sürme, günümüzde de kullanım görmeye devam eden temel kozmetik ürünlerdendir. Yapılan arkeometrik analizler ile sürmelerin üretiminde kullanılan materyaller irdelenebilmektedir. Çalışma kapsamında MÖ 1. binde Mezopotamya ve Anadolu topraklarında kullanılan sürmelik kapları çok yönlü olarak incelenmiştir.

Referanslar

Akyurt, M. (1998). MÖ 2. Binde Anadolu’da Ölü Gömme Gelenekleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Albenda, P., (2005). Ornamental Wall Painting in the Art Of the Assyrian Empire, Leiden.

Al-Fakhri, J. (2008). Excavations of the Well in Court 80. New Light on Nimrud, 99-100.

Andrea, W., (1945). Ausgrabungen in Sendschirli Die Kleifunde von Sendschirli, Berlin: Mittheilungen aus den orientalischen Sammlungen.

Belgiorno, M.R. (2013). Cosmetics, Archaeometry and Aphrodite Proceedings of the seminar 13th June 2013 Rome, 45-93.

Belgiorno, M.R., (2017). The Perfume of Cyprus from Pyrgos to François Coty The Route of a Millenary Charm, Ariccia: Ermes Press.

Belli, O., Ceylan, A., (1999). 1997 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı. 20. Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara 507-525.

Birmingham, J. M. (1961). The Overland Route across Anatolia in the Eighth and Seventh Centuries BC. Anatolian Studies 11: 185-195.

Cavro, L., Dossin, G. (1936). Til Barsip, Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner.

Cifarelli, M. (2022). Another look at the Hasanlu ivories in Ivories, Rock Reliefs and Merv Studies on the Ancient Near East in Honour of Georgina Herrmann. Ivories, Rock Reliefs and Merv, Zaphon.

Collon, D. (1977). Ivory. Iraq 39, 219-222.

Coşkun, İ. (2018), Geç Hitit Yeni Assur Urartu Ziyafet Sahneleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Anabilim Dalı, Van.

Coşkun, İ., Çavuşoğlu, R., Demirtaş, D., (2020). MÖ 1. Binde Anadolu ve Mezopotamya Arasındaki Ticari İlişkiler, İstanbul: İksad Yayınevi.

Curtis, J., Grayson, A.K., (1982). Some Inscribed Objects from Sherif Khan in the Britisih Museum. Iraq 44, 1: 87-94.

Curtis, J., & Reade, J. E. (1995). Art and Ideology in the Neo-Assyrian Palace. Civilizations of the Ancient Near East Vol. 2, 1245-1258.

Çavuşoğlu, R., Biber, H., Yılmaz, H., (2017). Van-Çavuştepe Kalesi 2015-2016 Yılı Çalışmaları. 39. Kazı Sonuçları Toplantısı 3.Cilt, Bursa, 187-207.

Çırakoğlu, S. (2010). Seyitömer Höyüğü’nde Bulunmuş Kemik Saplar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, Kütahya.

Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.

Çilingiroğlu, A., Erdem Ümit, A. (2010). Ayanis Kalesi Kazıları, 2006-2008. 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Denizli, 1-26.

Darga, M., Sivas, T., Sivas, H. (2002). 2001 Yılı Şark Höyük/Dorylaion Kazısı ve Karatuzla Nekropolü. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, Ankara, 47-59.

Demirtaş, D., (2019). Urartu Dönemi Kemik Eserleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Anabilim Dalı.

Ebû Dâvûd (1987). Es-Sünen (Ter. N. Yeniel-H. Kayapınar). İstanbul

Esin, U., Harmankaya, S., (1985). 1984 Değirmenetepe Kurtarma Kazısı. 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 53-87.

Fischer X (1892). The Ancient Egyptian Eye Preparation, Arch Pham, 230: 9.

Gansell, A. (2014). Images and Conceptions of İdeal Feminine Beauty in Neo-Assyrian Royal Contexts c. 883-627 BCE. Critical Approaches to Ancient Near Eastern Art, 391-420.

Hardy, A., Walton, R., Vaishnav, Myers, K.A. vd (2006). Egyptian Eye Cosmetics (“Kohls”): Past and Present. Physical Techniques in the Stufy Art, Archaeology and Culturel Heritage, 173-202.

Hermann, G., Laidlaw, S., (2008). Ivories from Nimrud: Ivories from The North West Palace (1842-1992), London: Britisih Institute fort he Study of Iraq.

Hovhannissian, C., (1973). The Wall Paintinos of Erebooni, Yerevan.

Hussein, M.H. (2016), Nimrud: The Queens Tombs, Bagdad.

Hussein, M. M. (2001). Nimrud: The Queens' Tombs (2. Baskı). State Board of Antiquities and Heritage.

Kuvanç, R. (2014). “Van Müzesi’nde Bulunan Kule Biçimli Kemik Objeler Üzerine Gözlemler”, Colloquium Anatolicum/Anadolu Sohbetleri, 229-242.

Layard, A.H. (1853). The Monuments of Niniveh, London.

Leichty, E., Novotny, J. (2011). The Royal Inscriptions of Esarhaddon, King of Assyria (680-669 BC) (RINAP 4), Pennsylvania.

Luckenbill, D. (1926). Ancient Records of Assyrian and Babylonia (LAR I-II). Chicago.

Mahmood, Z.A., Zoha, S., Usmanghani, K, (2009). Kohl (Surma): Retrospect and Prospect. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences 22, 107-122.

Moorey, P.R.S. (1980). Cemeteries of the First Millennium B.C. at Deve Hüyük, near Carchemish, Oxford.

Muscarella, O. (2012). “Hasanlu and Urartu”, Acta Iranica 51 Bianili-Urartu The Proceedings of the Symposium held in Munich 12-14 October 2007, Münih, 265-279.

Muscarella, O.W. (1974). The Iron Age at Dinkha Teoe, Iran. Metropolitan Museum Journal (9), 35-91.

Özdoğan, A. E., Gündüzalp, S. (2018). Çemialo Sırtı Batman-Beşeri-Yazıhan Köyü. Batman Müzesi Ilısu Barajı Hes Projesi Arkeolojik Kazıları. Batman.

Öztan, A. (1992). 1991 Yılı Acemhöyük Kazıları. 14. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt. 1, Ankara, 281-301.

Özyar, A., Ünlü, E., Pilavcı, T., Külekçioğlu, Ç., Yalçın, S., Karacic, S., Güldüren, A., Bennet, W., (2014). Tarsus-Gözlükule 2012 Yılı Kazısı. 35. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara, 170-181.

Petrie, F., (1927). Objects of Daily Use, London: Britisih School of Archaeology in Egypt.

Piotrovski, B.B. (1969). The Ancient Civlization of Urartu, New York: Cowless Press.

Piotrovsky, B.B. (1959). Vanskoe Tsarstvo (The Kingdom of Van), Moscow.

Place, V., (1871). Ninive L’Assyrie, Paris.

Plinius (1952) Natural History Vol. IX XXXIII-XXXV (ed. H.Rackham). London.

Poppa, R. (1978). Kamid- El-Loz 2. Der Eisenzeitliche Friedhof Befunde und Funde, Bonn: Rudolf Habelt Verlag.

Poucher, W.A., (1974). Perfumes, Cosmetics and Soaps: The Producition Manufacture and Application of Perfumes vol II, London: Chapman and Hall.

RINAP 4: The Royal Inscriptions of Eserhaddon, King of Assyrian (680-669 BC), Eisenbrauns.

Sağlamtimur, H. (2009). Urartu Krallığı’nda Fildişi Oymacılığı, Ayanis Kalesi Taş Kapları ve Haldi Tapınağı. Altan Çilingiroğlu’na Armağan: Yukarı Deniz’in Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış bir Hayat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 485-499.

Sağlamtimur, H., Kozbe, G., Çevik, Ö. (2001). Small Finds. Ayanis I, Roma, 85-154.

Sivas, T. (2007). Friglerin Gizemli Uygarlığı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Tapsoba, I., Arbault, S., Waalter, P., Amatore, C., (2010). Finding Out Egyptian God’s Secret Using Analytical Chemistry: Biomedical Properties of Egyptian Black Makeup Revealed by Amperometry at Single Cells. Letters to Analytical Chemistry, 457-460.

Tirmizi (2019). Sünen’üt-Tirmizi, (Ter. Mehmet Türk). İstanbul.

Uçankuş, T. (2002). Ana Tanrıça Kybele’nin ve Kral Midas’ın Ülkesi Phrygia, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sanat Eserleri.

van Loon, M.N. (1966). Urartian Art, Leiden.

Wilson, A., Allen, G., (1938). Khorsabad Part II: The Citadel and The Town, Chicago: The University Chicago Press.

Winter, I. J. (1983) Carchemish sa kisad puratti. Anatolian Studies 33: 177-197.

Woolley, L., & Mallowan, M. E. L. (1962). Ur Excavations IX: The Neo-Babylonian and Persian periods. London: Oxford University Press.

Metropolitan Museum (2024, Mayıs 5). https://www.metmuseum.org/art/collection/search/325630

Orta Demir Çaği’nda Sürme ve Sürmelikler: Yeni Asur, Babil, Geç Hitit, Frig ve Urartu Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yazarlar

DOI:

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

Makale Gönder

Dil

Bilgi

Duyurular

Makale Telif Ücreti