Ortaöğretim Coğrafya ve Mantık Ders Kitaplarında Yer Alan Değerlerin Analizi

Özet

Ders kitapları; en yaygın kullanılan materyallerden biridir. Bu nedenle öğretim sürecine önemli ölçüde yön verir. Değerler ise sosyal bilimlerin kullandığı temel kavramlardan biridir. Bütün insanlığın ortaklaşa sahip olduğu bu evrensel değerler ders kitapları aracılığıyla da öğrencilere kazandırılmaktadır. Bundan dolayı, değerler ile ilgili geniş bir literatür mevcuttur. Değerler konusundaki literatürün oluşmasında katkısı olan sosyal bilimlerden biri de Lise Coğrafya 1 ve Ortaöğretim Mantıktır. Bu nedenle ortaöğretim coğrafya ve mantık ders kitaplarında değerlere ne düzeyde yer verildiğinin belirlenmesi amacıyla bu araştırma yapılmıştır. Araştırma verilerinin toplanması; kullanımda olan Lise Coğrafya 1 ders kitabı Talim ve Terbiye Kurulunun 23.05.2003 gün ve 145 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilen ders kitabı ile; Talim ve Terbiye Kurulunun 08.09.1995 gün ve 319 sayılı kararı ile ders geçme ve kredi sistemine göre beş yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilen; Lise Coğrafya 1 ders kitabı incelenmiştir. Yapılan bu çalışmada söz konusu kitap; ‘Nezaket’, ‘Estetik’, ‘Arkadaşlık’, ‘Temizlik’, ‘Yardımlaşma’, ‘Sevgi’, ‘Sorumluluk’, ‘Özgürlük’, ‘Çalışkanlık’, ‘İş Birliği’, ‘Aile’, ‘Alçak Gönüllülük’, ‘Hoşgörü’, ‘Misafirperverlik’, ‘Saygı’, ‘Dayanışma’, ‘Adalet’, ‘Barış’, ‘Dürüstlük’, ‘Vatanseverlik’, ‘Dostluk’, ‘Manevi ve Kültürel Unsurlar’, ‘Doğa’, ‘Mutluluk’ ve ‘Din Kültürü Unsurları’ olmak üzere toplam yirmi beş değer taranarak incelenmiştir. Ortaöğretim Coğrafya ve Mantık ders kitaplarının içerisindeki yazılı ve görsel ifadelerde belirlenen yirmi beş değer taranarak bu değerlere ders kitaplarında ne sıklıkta yer verildiği saptanmaya çalışılmıştır. Değerlendirme sonunda belirlenen yirmi beş değer çerçevesinde taranan Coğrafya ders kitabında en sık kullanılan değerlerin; manevi ve kültürel unsurlar, vatanseverlik, din kültürü unsurları ve sorumluluk değerleri olduğu tespit edilmiştir. Mantık ders kitabında ise en sık kullanılan değerlerin; çalışkanlık, doğa, sorumluluk ve estetik değerleri olduğu tespit edilmiştir. Her iki kitapta da yer verilmeyen ortak değerler ise; temizlik, alçak gönüllülük, misafirperverlik, saygı, adalet ve barış değerleri olmuştur. Bu bağlamda yapılan çalışmanın Coğrafya ve Mantık ders kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi bakımından literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.