MAHLAS BEYİTLERİNDE FAHRİYE: FEHÎM-İ KÂDİM DİVANI ÖRNEĞİ

Özet

Divan şiiri geleneğinde, şairin kendisi ve sanatıyla övünmesi olarak tanımlanabilecek fahriye başta kasidelerde olmak üzere pek çok nazım şeklinde kullanılmıştır. Fahriye bir ya da birkaç beyitle şairin yeteneğinden, nazmından, nesrinden, kaleminin gücünden mübalağalı ifadelerle bahsetmesidir. Başlangıçta, şairlerin, kasidelerini sundukları devlet büyüklerine isteklerini iletmek için bir vasıta olarak kullandıkları fahriye bölümlerinin işlevi zamanla değişime uğramış ve beyit sayısı artmıştır. Bununla birlikte fahriyeler diğer nazım şekillerinde de görülmeye başlanmıştır. Kasidelerden sonra fahriye örneklerine en çok gazellerin mahlas beyitlerinde rastlanmaktadır. Bu beyitler tahlil edildiğinde şairlerin şiirlerini, şairliklerini belirli kalıp ifadelerle övdükleri görülmektedir. Şairlerin tefahür ederken kullandıkları bu benzer ifadeler, aynı zamanda şiire, şaire, sanata dair görüşlerini de aktarmaktadır. Çalışmada 17. yüzyıl şairlerinden Fehîm’i Kâdim’in gazellerinin mahlas beyitleri ele alınacaktır. Sebk-i Hindi akımı temsilcisi olan Fehîm’in mahlas beyitleri fahriye açısından son derece zengindir. Şairin tefahür ettiği mahlas beyitler dikkate alınmış ve günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Bu beyitlerden yola çıkarak Fehîm’in kendi şiirini ve şairliğini nasıl değerlendirdiği, bu değerlendirmeleri yaparken hangi ifadeleri kullandığı tespit edilmiştir. Bu benzerlikler belirli başlıklar altında örneklendirilmeye ve işlenmeye çalışılmıştır.