TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE ÖZBEK TÜRKÇESİNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ İLE İLGİLİ SÖZ VARLIĞI

Özet

İnsan hayatı üç döneme ayrılmaktadır. Bunlar doğum, evlenme ve ölümdür. Bu üç dönem insan hayatını için oldukça önemlidir. Geçiş dönemlerinin her toplumda kendine göre ayrı bir yeri vardır. Toplumdan topluma geçiş dönemleriyle ilgili uygulanan değişik pratikler vardır. Bu pratikler toplumların yüzyıllardır içinde barındırdıkları kendilerine ait kültürel değerleri ile inanç sistemlerine göre şekillenip uygulanmaktadır. Yani toplumlara ait geçiş dönemleri kültürel ve inanç değerlerinin birer aynası olduğu söylenebilir. Geçiş dönemlerine ait olarak toplumlar arasında yaşatılan birtakım pratiklerin uygulanmasıyla ilgili söz varlığı da o tolumun en önemli zenginliğidir. Söz varlığı toplumun hafızası olan dilin en kıymetli hazinesidir. Söz varlığı dilin geçmişi ile bugünü arasında bağ kurulmasını sağlamaktadır. Çünkü dilin söz varlığı da sürekli kendini yenilemekte günden güne gelişmektedir. Türk milleti tarih boyunca farklı coğrafyalara yayılarak farklı adlarla bulunduğu coğrafyada hayatlarını devam ettirmişlerdir. Türkistan coğrafyası başta olmak üzere Kafkaslarda, Anadolu’da, Balkanlar’da, Sibirya’da başta olmak üzere birçok alan dağılarak bulundukları coğrafyalarda yaşamışlardır. Türkiye Türkleri Anadolu’ya gelerek burayı yurt edinmişlerdir. Özbekler ise çoğunluğu Türkistan’da yaşayan bir Türk topluluğudur. Farklı coğrafyalarda yaşayan bu iki Türk topluluğunun tarihten gelen bağlarından dolayı dil, kültür, inanç başta olmak üzere birçok ortaklıklara sahip oldukları bilinmektedir. Bu çalışmada Türkiye Türkleri ile Özbeklere ait geçiş dönemleriyle ilgili söz varlığı tespit edilecektir. Doğum, evlenme ve ölüm ile ilgili olarak söz varlığının tespitinde Nasiba Yusupova’nın Türkçe-Özbekçe Sözlük adlı eserinden faydalanılmıştır.