POSTMODERNİZMİN ÇEVİRİBİLİME ETKİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Özet

Çeviribilim, uzun süre tabi olduğu özcü yaklaşımlardan 1990’larda “kültürel dönemeç” ile kurtulmaya başlamış, postmodernizmin de alana yansımalarıyla gelenekçi bakış açısının etkisinden sıyrılarak yeni bir döneme girmiştir. Önceleri alana hâkim olan dilbilimsel kuramlar doğrultusunda “eşdeğerlik”, “sadakat” ve “özgünlük” gibi kavramlar üzerinde yoğunlaşan tartışmalar, kültürel çalışmaların etkisiyle başka bir boyut kazanmıştır. Postmodernizmle birlikte şekillenen sömürgecilik sonrası ve feminist çeviri kuramları ışığında çeviribilimde bir nevi “politik dönemeç” gerçekleşmiştir. Bundan böyle çeviribilim, kaynak ve erek metin arasındaki hiyerarşik ilişkiyi irdelemek yerine, güç ilişkileri, ideoloji, etik ve cinsiyet temelli görüşlerle omuz omuza ilerlemekte, çeviri kuramları da bu doğrultuda şekillenmektedir. Çeviri artık özgün metnin bir kopyası değil, onun yeniden yazılmış, yeniden vücut bulmuş hali, yani “sonraki yaşamı”dır. Temelde iki dil ve iki kültür arasındaki etkileşimi sağlayarak doğası gereği bir “aracılık” faaliyeti olarak görülen çeviri, yine doğası gereği ikili karşıtlıkların birlikteliğine vurgu yapan postmodernizm ile yakın ilişki içerisindedir. Bu çerçevede metinlerarasılık, melezlik, kimlik ve ötekilik meseleleri gündeme gelir, kaynak ve erek metin karşıtlığı ile yazar ve çevirmen ilişkisi yeniden sorgulanır. Bu çalışmada postmodernizmin genel hatlarıyla çeviribilime yansımaları, Benjamin’in saf dil, Derrida’nın yapısöküm, Bhabha’nın kültürel çeviri yaklaşımlarıyla birlikte çeşitli kuramcılarının görüşlerinden yola çıkılarak ortaya konulur. Bilhassa sömürgecilik sonrası dönemin ve cinsiyet çalışmalarının alana etkileri geniş bir perspektifte ele alınır.