SAĞLIĞA ETKİ EDEN PARAMETRELERİN SAĞLIK HARCAMALARINA OLAN ETKİSİNİN İNCELENMESİ-TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1990-2018)

Özet

Toplam sağlık harcamaları, her geçen gün artan sağlık arz ve talepleri doğrultusunda yukarı yönlü bir ivme sergilemektedir. Özellikle kamu kesiminin harcamaları üstlenmesi durumunda harcama kalemlerinin daha dikkatli bir şekilde değerlendirilip harcamaya neden olan etkenlerin tespit edilerek akılcı bir biçimde uygulanması önem arz etmektedir. Yapılan bu çalışmada sağlığı etkileyen bazı belirleyicilerin (kızamık aşılama oranı, doktor sayısı, hemşire sayısı, atmosfere yayılan sağlığa zararlı CO2 gazı) sağlık alanında yapılan harcamaları uzun ve kısa dönemde nasıl etkilediği incelenmesi amaçlanmıştır. Yapılan çalışmada zaman serisi analizi yapılmıştır. İlk olarak serilerin durağan olup olmadığı birim kök testleriyle incelenmiştir. Durağanlık testleri sonucunda ARDL eşbütünleşme testi ve hata düzeltme modeli aracılığıyla kısa ve uzun dönem katsayıları tahmin edilmiştir. Son olarak da Toda-Yamomoto nedensellik testi ile değişkenler arasında ilişkinin yönü tayin edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda toplam sağlık harcamalarının uzun dönemde CO2 gazı miktarı ile doğru orantılı olarak artık gösterdiği, hemşire sayısı ile negatif etkileşim içinde olduğu, kızamık aşılama oranı ve doktor sayısıyla anlamlı bir ilişkinin olmadığı değerlendirilmiştir. Kısa dönemde ise doktor sayısı ve kızamık aşılama oranı ile zıt yönlü, hemşire sayısı ve CO2 miktarı ile aynı yönlü ilişki tespit edilmiştir. Nedensellik analizi ile parametreler arasında tek yönlü nedensellik bağlantıları tespit edilmiştir. Kızamık aşılama oranının artması ve hemşire sayısının artmasında sağlık harcamalarının artmasının etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde toplam sağlık harcaması; gelişen teknolojik imkanlar, sağlık erişebilirliliğinin artması, sağlık personel istihdamındaki artış, endüstrileşmenin getirmiş olduğu çevresel kirliliğindeki artış, aşılama maliyetlerinin artması vb. durumlar neticesinde sürekli yükseliştedir. Bu durum sağlık politikası belirleyicilerinin dikkate alması gereken çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerekli yasal tedbirler alınarak toplam sağlık harcamasının azaltılması ve kaynakların daha verimli olarak kullanılması ile ülkemizin gelişmişlik seviyesinde olumlu etkileri olacağı öngörülebilir.