KAÇARLAR DÖNEMİNDE ŞİİR VE NESİRIN GELI.ŞMESI

Özet

Kaçarlar Hanedanlığı Azerbaycan halkının Devlet geleneklerinin oluşması ve gelişmesinde önemli rol oynayan köklü kabilelerden biridir. Bu neslin korkmaz ve asil oğulları harb tarihimizin şerefli sayfalarını yazmış, yetenekli ve zeki temsilcileri, 19. yüzyılın edebi-kültürel çevresinin zenginleşmesinde, yarattığı eserlerile büyük rol oynamışlar. Feth Ali Şah (hak. yıl. 1212-1250/1797-1834) ve Nasireddin Şah (hak. yıl. 1264-1313/1848-1896) gibi Kaçar hükümdarları hem de şiirler yazmışlar. Feth Ali Şah’ın evlatları ve torunları arasında, sayısız yetenek ve derin bilgiye sahip şairler ve yazarlar olmuştur. Feth Ali Şah özellikle , Kaçar hanedanı şahzadelerinin edebi ruh içindeki eğitimine önem veriyordu. Mükemmel şiir derslerinde ustalaşan şahzadeler gençlik yıllarından şiir yazmaya ilgi gösterirdiler. Kaçar şahzadeleri arasından birçok şair ortaya çıktı ve Kaçar sarayının tarihçisi Rzakuli Han Hidayat, “Mecma-ul-füseha” eserinde Kaçar Hanedanına mensup otuz iki şairden bahs etmiş ve yaratıcılığından örnekler vermiştir. Kaçar Hanedanlığına ait çok sayıda şair ve yazar bu dönemin edebi simasının ana temsilcileridir. Onların edebi mirasları hanedanın tarihi geçmişini, tanınmış devlet adamlarının siyasal faaliyetlerini ve İran ve Kafkasya tarihi ile ilgili birçok siyasi olayları incelemede önemli kaynaklardır. Kaçar prenslerinin eserleri arasında Mahmud Mîrzâ’nın “Tarih-i Sahipkırani”, “Merat-i Muhammedi” ve “Safinat ul-Mahmud”, Cahangir Mîrzâ’nın “Tarih-i Nou”, Bahman Mîrzâ’nın “Tazkire-i Muhammedşahi”, Farhad Mîrzâ’nın “Cam-i cem”, “Sefername”, Celaleddin Mîrzâ’nın “Name-i Hüsrevan”, Ahmet Mîrzâ Ezöduddulla’nın “Tarih-i Ezödi”, Nadir Mîrzâ’nın “Tarih ve coğrafya-i Darüsselteneye-Tebriz”, İmamkulu Mîrzâ’nın “Nasebname-i il-i Kaçar” tarihi önem taşıyan eserlerdir. Kaçar şahzadelerinden Muhammedbağır Mîrzâ Hüsrevi Kirmanşahi (1229-1298/1850-1919) İran’da ilk roman yazarı ve tarihi romanın kurucusudur. 1288/1909 yılın’da yazdığı romanı “Şems ve Tuğra”, Hülakü Hanın gelini ve Fars Atabek Sad ibn Ebubekr’ın kızı Abeş Hatun’ın egemenlik süresindeki olaylardan ve 13. yüzyılda İran’ın Moğollar tarafından istilasından bahseder. Bu roman, sanatsal-tarihsel Fars edebiyatında ilk teşebbüs olarak kabul edilir ve edebiyat eleştirmenleri tarafından yüksek değerlendirilir. On dokuzuncu yüzyılda İran topraklarındaki edebi-kültürel ilerleme, Kafkasya, ayrıca Kuzey Azerbaycandan etkilenmiş, bu ilerleme sürecinde, Kaçar Hanedanlığından olan yazarlar ve şairler başarılı olmuşlar.