KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA FAL YAZMA GELENEĞİ ve MANZUM FALNAME METNİ

Özet

İnsanoğlunun var oluşundan günümüze kadar uzanan fal bakma geleneği, falın kültürümüze ne kadar yerleştiğini ve kültürümüzdeki önemini göstermektedir. İnsanlar, hayatlarının hiçbir döneminde fal bakma/baktırmaktan vazgeçmemiştir. Bu sebeple, edebi eserlerimizin beslendiği hayat olgusunun içine fallar da dâhil edilmiştir. İnsanlar, umut ettikleri şeyleri hayatlarında uygulamak için çaba sarf ederler. İsteklerin hangi oranda gerçekleşeceğine dair bilgiler edinmek üzere fala başvururlar. Fal baktırmaya hangi amaçla ihtiyaç duyulduğu, içinde bulunulan durumun veya dönemin şartlarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Yapılan fal yorumlarına dayanarak; kişinin beklentisi, dünyadaki var oluş amacını nasıl gördüğü, etrafındaki varlıkları nasıl algılayıp adlandırdığı anlaşılabilmektedir. Klasik Türk edebiyatımızda, fal bakma geleneğiyle ilgili yazılmış birçok eser bulunmaktadır. Bu konuda yazılmış olan eserlere Fâlnâme adı verilmektedir. Edebiyatımızda ayrı bir tür olarak ele alınan bu metinler, fal bakma geleneğiyle ilgili bilgi vermektedir. Bu eserlerin bir kısmı, fal bakma türlerinden biri olan Kur‘an fallarıdır. Bu türde yazılan eserler, Kur‘an-ı Kerim harflerinin hangi olay ve olgulara sembol olduğunu belirten eserlerdir. Fala olan inandırıcılığı sağlam temellere dayandırmak amacıyla, bu dayanakların başında Kur‘an falının gelmesi, yapılan yorumların ayet ve hadislere dayandırılması, kişilerin bilinçaltına temas etme halindedir. Çalışmaya esas olan Fâlnâme de bu türden bir eserdir. Çalışmamızın kaynağı olan Fâlnâme metni, Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Yazma Eser salonunda kayıtlı ASL594 Mec. 52 numaralı mecmuanın 72b-75a yaprakları arasında bulunur. Bu çalışmada klasik Türk edebiyatımızda Fal-ı Kur‘an yazma geleneğinin anlatımından sonra, tespit ettiğimiz bir manzum Fâlnâme metni, tahlili ile birlikte sunulacaktır.