TÜRKİSTAN MUHTARİYETİ'NİN YIKILIŞININ 80. YIL DÖNÜMÜ MÜNASEBETİYLE SOVYET RUSYA'NIN 1937-1938 YILLARINDA TÜRKİSTAN'DA UYGULADIĞI "KIZIL TERÖR" VE SONUÇLARI

Özet

Jeo-politik ve jeo-stratejik açıdan Büyük İpek Yolu'nun merkezinde yer alan Türkistan coğrafyası, yer altı ve yer üstü zenginlikleri sebebiyle tarih boyunca yabancı devletlerin sahip olmak istediği bir bölge olmuştur. Dolayısıyla tarih süresince Türkistan'da birçok işgal savaşları yaşanmış, her defasında Türkistan Türkleri bağımsızlıklarını korumayı bilmiştir. Ancak 19.yy ikinci yarısında Türkistan Çarlık Rusya tarafından işgal edilmiştir. İşgalden sonra Rusya İmparatorluğu Türkistan'ı kendi müstemlekesi ilân etmiş, azami surette Türkistan'ın zenginliklerini sömürmüştür. Rusya İmparatorluğu on yıllar boyunca bilim adamları ve misyoner papazlar göndererek Türkistanlıları Ruslaştırmaya ve Hristiyanlaştırmaya çalışmıştır. Bu baskılara dayanamayan Türkistan Türkleri, inancı, dili ve hürriyetleri için birçok kez Çarlık yönetimine karşı ayaklanmışlar, fakat her defasında ağır kayıplar vererek bastırılmışlardır. Bu durum, I. Dünya Harbi'nin kötü neticesi ve Bolşevik ihtilâli ile değişmiştir. Bolşevik Hareketi'nin lideri Lenin ve yardımcısı Stalin'in Türkistanlılara tam "siyasî bağımsızlık" verme vaadiyle kandırdığı Türkistanlılar Çarlık İmparatorluğunun yıkılmasında etkin rol oynamışlardır. 1917 İhtilâlinden sonra Türkistanlı aydınlar aynı sene içerisinde Türkistan Muhtariyeti devletini kurmuşlardır. Sovyetler, bunu kendilerine yapılan bir ihanet olarak ilân etmiş ve birçok insanın kanını dökerek Türkistan Muhtariyeti devletini yıkmıştır. Türkistanlılar, siyasî yönden hak elde edilemeyeceğini anlayınca bu defa silahlı mücadeleye başvurarak Türkistan genelinde Sovyetlere karşı topyekûn savaşmışlardır. Bolşevik Ruslar tarafından bu savaşçılara "Basmacı", harekete de "Basmacılık hareketi" adı verilmiştir. Maddî, askerî ve siyasî açıdan yoksun ve desteksiz kalan Türkistan Millî Mücadele Hareketi 1930'lu yılların ortalarında Kızıl Ordu tarafından bastırılmıştır. Türkistanlıların silahlı mücadelesi bastırıldıktan sonra SSCB şefi Stalin'in emriyle Rus casusluk teşkilatı NKVD tarafından Türkistanlı şairler, yazarlar, zenginler, bilim adamları, siyasetçiler, yöneticiler… kısacası bütün aydın kadro tümüyle tasfiye edilmiştir. Bu tasfiyelerin doruğa çıktığı yıllar 1937-1938 yılları olmuştur. Yüz binlerce Türkistanlı Türkçü, İslamcı, dindar, milliyetçi, casus, vatan haini, halk düşmanı… vs şeklinde yaftalanarak ya idam edilmişler ya da dondurucu Sibirya bölgesine çalışma kamplarına sürgüne gönderilmişlerdir. Sovyet hükûmetinin izlediği bu siyaset, tarihçiler tarafından "Kızıl Terör", "Katağanlık", "Repressiya", ve "devlet terörü" olarak adlandırılmıştır.