TÜRKİYE KENTSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ LİTERATÜRÜ

Özet

İnsanoğlunu dünyaya geldiği ilk anda saran fiziksel çevre elemanı atmosferdir. Atmosfere ait özelliklerin tümüne birden iklim elemanları, bu elemanların belirli bir alanda uzun dönemli (WMO; Dünya Meteoroloji Teşkilatı; kriterlerine göre en az 30 yıl) davranışlarına ise iklim denilmektedir. İklim insanların yeryüzündeki dağılışlarından, yiyecek ve giyeceklerine, fizyolojik gelişimlerinden, kişilik ve kültürlerinin oluşumuna kadar hemen hemen bütün özelliklerini ve uğraşlarını etkilemiş olması nedeniyle her dönem ilgi çeken bir konu olmuştur (Toy, 2010). Örneğin, iklimin insan sağlığı üzerindeki etkilerini 2500 yıl önce Hipokrat ele alırken (Grene & Depew, 2004) ekonomik etkilerinden Kuran-ı Kerim’de (Yusuf Peygamber döneminde), Eski Yunan yazıtlarında, 14’üncü yüzyılda İbn-i Haldun’un Mukaddimesinde (Gates, 1967) ve Aydınlanma çağında Montesquieu’nin The Spirit of Laws adlı eseri gibi çok çeşitli kaynaklarda bahsedilmiştir. İklimin etkilediği bir diğer önemli çalışma alanı ise kentleşme ve mimaridir. İklime uyumlu mimari tarz geliştirme çabaları ilk kez Eski Mısır’da, dini ve resmi yapılarda (Fathy, 1973) ortaya çıkarken Vitruvius adlı bir Roma Dönemi yazarı (M.Ö 30 yıllarında) İspanya’dan Ortadoğu‘ya, Sahra Çölü’nden İrlanda’ya kadar çok geniş bir coğrafyada farklı iklim tiplerine uygun mimari ve kent planlarından bahsetmektedir (Olgyay, 1963). İklimin yerleşme ve mimari üzerine etkileri M.Ö. 605 – 810 yıllarında Mezopotamya’da Babil’in Asma Bahçelerinde, Eski Yunanda Socrates’in eserlerinde (M.Ö. 400 civarı; Evans, 2007) ve Orta Asya’da Türklerin keçi kılından yapılma çadırlarında rahatlıkla izlenebilmektedir. Başlangıçta iklimle mücadele içinde değil de ona uyumlu yaşam tarzını benimseyen insanoğlu, sanayi devrimi ile beraber iklim değişikliğine neden olmuştur. Bu değişiklik, kendini en yoğun biçimde kentlerde göstermektedir. Bu çalışmanın amacı dünyadan ve Türkiye’den kentsel iklim değişikliği çalışmaları örneklerine yer vererek sebep ve sonuç ilişkisi içerisinde çıkarımlarda bulunmaktır.