İSLAM HUKUKUNDA İSTİHALE VE İSTİHLAK

Özet

İnsanın ihtiyacı olan gıda ve ilaç maddeleri helal yollardan elde edilebilmelidir. Günümüzde gelişen sanayi tipi üretimde hammaddelere eklenen katkı maddeleri ve bunların maddede ortaya çıkardığı değişim ve dönüşümler karşımıza çıkarmaktadır. Hızla çoğalmakta olan bu maddeler karşısında hangi maddenin helal, hangisinin haram olduğu, hangisinin ana maddesinin ne olduğu, bunların nasıl bir dönüşüm ve değişime uğradığı gibi hususlar hayli karmaşık bir hal almıştır. Bu meseleyi çözebilmek için fıkıh kitaplarımızda temiz ve necis maddelerin birbirine dönüşüp karışarak fiziksel veya kimyasal değişim durumları için kullanılan istihale ve istihlâk kavramlarının incelenmesi ve yorumlanması lazımdır. Yenilmesi, içilmesi haram kılınmış ya da dinen necis sayılan az miktardaki bir madde, helal ve temiz olan diğer bir maddeye karışarak renk, koku ve tat'tan oluşan özelliklerini kaybedip helal madde içinde kaybolarak fiziksel değişime uğraması veya bu karışım nedeniyle maddenin kimyasal yapısının değişmesi durumları istihlak ve istihale olarak değerlendirilmekte ve değişime uğrayan bu maddelerin dinen haramlığı ve necis olma özelliği ortadan kalkmaktadır. Ancak her istihale ve istihlak haramı helal kılmamaktadır. Bu bilgiler ışığında çalışmada istihale ve istihlak’ın ne olduğu ve bunların hangi durumlarda haramı helal kılma durumunun ortaya çıkacağına ilişkin hususlar değerlendirilmeye çalışılacaktır.